دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان + تفسیر و ترجمه

در فراز اوّل از دعای روز پانزدهم می‌خوانیم:

خدایا! امروز طاعت بندگان خاشع را نصیبم کن.

خداوند متعال نمازگزارانی را اهل رستگاری می‌داند که در نمازشان خاشع باشند. «خشوع» در طاعت و عبادت، جایگاه مهمی دارد. آن عبادتی ارزشمند است که با حضور قلب و خشوع باشد و این حالتی است که از قلب بر می‌خیزد و احساسی است که انسان را به محضر حق می‌برد، جهت و مسیر را یکی می‌کند و دل را از هوا‌های دیگر می‌شوید و پاک می‌کند.

«نماز» بی خشوع مانند جسد بی جان است. مرده‌ای است که از او حرکتی بر نمی‌خیزد و کاری از او ساخته نیست. شخصی خدمت امیرالمؤمنین علیه السلام رسید و عرض کرد: «عبادت من از روی خضوع و خشوع است.» حضرت فرمود: «چگونه خضوعی؟!» عرض کرد: «در نماز فقط به خدا فکر می‌کنم و از غیر او غافل می‌شوم!» حضرت فرمود: «اکنون با همین حالتی که گفتی دو رکعت نماز بخوان تا من شتری به عنوان جایزه به تو عطا کنم.» آن شخص به نماز ایستاد و پس از اتمام نماز تقاضای جایزه کرد!

حضرت فرمود: «چگونه نماز خواندی؟» عرض کرد: «همان گونه که گفته بودم و به هیچ چیز جز خدا نمی‌اندیشیدم!» حضرت فرمود: «باز هم تأمل کن ببین در نماز چه فکری در سر داشتی؟» عرض کرد: «تن‌ها چیزی که گاهی فکر مرا به خود مشغول می‌ساخت، این بود که شتری که شما به من عطا می‌کنید سرخ موی است یا زرد موی؟!»

آری، این گونه نماز از سقف خانه بالاتر نمی‌رود و سبب معراج مؤمن و هیچ تقربی نمی‌شود. چشم‌ها روی نقش و نگار فرش و پُشتی و دست‌ها بر روی محاسن و صورت مشغول است. حواس ششگانه به شش جهت گریخته اند و هرکدام کاری انجام می‌دهند. غصه‌ها و غم ها، قسط‌های ماهانه و گم کرده‌ها در نماز به سراغ انسان می‌آیند. نقشه‌ی کار‌های روزانه و کسب و کار و اقتصاد و اداره و خانه و موارد دیگر، خضوع و خشوع را از انسان می‌گیرند و نماز بی روح تحویل انسان می‌دهند.

کسی که در نماز، یاد خدا را در دل داشته باشد و متوجّه جبروت او گردد، بی گمان با چشمی هراسان و قلبی خائف خدا را عبادت می‌کند. سجاده‌ای که با اشک و ناله به درگاه خدا پهن می‌شود و سرانجام با خون رنگین می‌شود، سجاده‌ی خاشعین و سجاده‌ی امیرالمؤمنین علیه السلام است. قرآن کریم در توصیف مؤمنان چنین می‌فرماید:

مؤمنان در نمازشان خاشعند

امام صادق علیه السلام فرمود که خدای متعال به موسی علیه السلام فرمود:

در شب و روز، مرا بسیار یاد کن و هنگام ذکر من، خاشع باش و به هنگام بلایم، شکیبا باش.

هم چنین امام صادق علیه السلام در ضمن دعا، از خداوند چنین درخواست می‌کند:

خدایا! به تو پناه می‌برم از تنی که سیر نشود و از قلبی که خاشع نگردد و از دعایی که به اجابت نرسد و از نمازی که سود ندهد

در فراز دوّم از دعای این روز مبارک، چنین می‌خوانیم:

خدایا! سینه ام را به توبه‌ی فروتنان، فراخ ساز

«شرح صدر»، و سینه‌ی گشاده، حالتی از ایمان است که از توکل مطلق، بی نیازی از مردم، قدرت تحمل فراوان و اراده‌ی استوار سرچشمه می‌گیرد. در این حالت معنوی انسان می‌تواند به جنگ مشکلات و مصائب برود. دریا دل می‌شود، ترس و واهمه از بین می‌رود. از شکست‌ها افسرده و ملول نمی‌شود. از کمی یاران دلتنگ نمی‌گردد و از انبوه دشمن نیز نمی‌ترسد. مسایل جزئی دنیا و دنیاپرستان او را از هدف باز نمی‌دارد و قدرت روحی او، کوه مصایب را آب می‌کند.

در قرآن کریم، «سعه‌ی صدر» یکی از مواهب بزرگ و «ضیق صدر» یکی از کیفر‌های الهی شمرده شده است. خداوند به عنوان یک موهبت عظیم به پیامبر خود می‌فرماید:

اَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَک

آیا سینه‌ی تو را وسیع و گشاده نساختیم.

آری، برخی افراد روحشان آن چنان باز و گشاده است که برای پذیرش هر واقعیتی هرچند بزرگ آمادگی دارند؛ امّا برعکس روح بعضی چنان تنگ و محدود است که گویا برای نفوذ هیچ حقیقتی در آن راهی و جایی نیست.

در فراز دوّم از دعای این روز، از گشادگی سینه و تنگی آن سخن به میان آمد. افق دید افراد بی بهره از «شرح صدر»، به زندگی روزانه محدود خواهد بود. اگر نعمتی به آنان برسد، گویا به همه چیز دست پیدا کرده اند، و اگر کم‌ترین تغییری در آن پیدا شود، همه چیز را پایان یافته می‌یابند.

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم پرسیدند: «شرح صدر چیست؟» فرمودند: «نوری است که خدا در قلب هر کس بخواهد می‌افکند و در پرتو آن، روح او وسیع و گشاده می‌شود». پرسیدند: «آیا نشانه‌ای دارد که با آن شناخته شود؟» فرمود: «آری، نشانه اش، توجه به سرای جاویدان و دامن برچیدن از زرق و برق دنیا و آماده شدن برای مرگ است، پیش از آن که مرگ فرا رسد.» (۱)

ائمه معصومین علیهم السلام اسوه صبر و مقاومت و سعه صدر هستند؛ زیرا هرکدام در زمان خود با مصیبت‌های گوناگونی دست و پنجه نرم کردند و کینه و عداوت‌های دشمنان، کوچک‌ترین تأثیری در ادامه‌ی راهشان نداشت.

به عنوان نمونه، حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام، با همه‌ی وجود از ولایت علی علیه السلام دفاع کرد و مصیبت‌ها را یکی پس از دیگری به جان خرید و بر اثر همین مصیبت‌ها بود که در سنین جوانی به دیدار ایزد شتافت، اما خم به ابرو نیاورد.

همان گونه که در ابتدا اشاره شد، این شرح صدر و حالت فوق العاده به دست نمی‌آید، مگر این که در انسان تغییر حاصل شود و آن نیز به وسیله‌ی توبه همراه با فروتنی است.

در فراز آخر از دعای این روز مبارک، می‌خوانیم:‌ای ایمنی دل‌های ترسان!

چون خداوند متعال، «غفار الذنوب» است، دل‌های وحشت زده از عذاب قیامت، بی کسان، سرگشتگان، خسته دلان و فراریان را پناه و امان می‌دهد.

آری، خداوند متعال امان و محل امنیت است، نقطه‌ی اتّکا و امیدواری اهل ایمان است؛ آنان که از عذاب خداوند و آتش دوزخ ترسانند، به او پناه می‌برند.