قوانین جدید ارث و میراث در سال جدید | مراحل تقسیم ارث مادر | حق ارث دختر بیشتر از پسر شد؟

 هر فرد در جامعه دارای املاک و دارایی‌هایی است که پس فوت‌ او وارثین صاحب آن‌‌ها خواهند شد. افراد می‌توانند ملک و املاک خود را پیش از مرگ نیز میان فرزندان تقسیم کنند.

تقسیم ارث با صلح عمری راهکاری برای تقسیم کردن آسان سهم‌الارث است. مطابق قانون اموال همه افراد پس از فوتشان میان وارثان آن‌ها که شامل همسر، فرزندان، پدر، مادر و‌… می‌شوند تقسیم خواهد شد؛ اما قانون‌گذار برای تقسیم‌ اموال هر فرد پس از فوت شرایط دیگری را نیز تعیین ‌کرده است‌ که کمی متفاوت‌تر هستند و از این روش با نام صلح عمری یاد می‌شود.

مزایای تقسیم ارث با صلح عمری

قرارداد صلح عمری، قراردادی است که طی آن مالک یک ملک مالکیت ملک خود را از طریق قراردادی به نام صلح به شخص دیگری منتقل می‌نماید؛ با این شرط که: اولاً مصالح، تا زمانی که زنده است، مالک منافع ملک متعلق به خود او بوده؛ ثانیاً، بعد از فوت مالک، صلح کامل شده و متصالح علاوه بر عین، مالک منافع مال نیز شده و بتواند از آن استفاده کند. اکنون در این بخش، به توضیح مزایای صلح عمران پرداخته که شامل موارد زیر است:

طبق قانون، افراد می‌توانند برای تعیین تکلیف اموالشان بعد از فوت، وصیت‌نامه تنظیم کنند. محدودیتی که دراین‌رابطه وجود دارد آن است که هر شخص صرفاً تا یک‌سوم اموال خود را برای بعد از مرگ خود، می‌تواند وصیت کرده و وصیت مازاد بر ثلث اموال، بدون تنفیذ و اجازه وراث، باطل است؛ بنابراین از مهم‌ترین مزایای صلح عمری، می‌توان به این نکته اشاره نمود که با انعقاد صلح عمری، مالک می‌تواند برای اموالش در زمانی که در قید حیات است، تعیین تکلیف کرده و آن را به نظر وراث و بعد از فوت خود واگذار نکند.

مزیت دیگر از مزایای صلح عمری، آن است که ازآنجاکه قرارداد انتقال ملک در قالب صلح انجام‌گرفته، میزان مالیات انتقال آن در مقایسه با قرارداد بیع یا همان قرارداد خریدوفروش و مالیات‌برارث، بسیار کم‌تر است.

یکی دیگر از مزایای صلح عمری، آن است که در این قرارداد، درعین‌حال که مالک، مالکیت عین ملک خود را به طور کامل به متصالح منتقل می‌نماید، مالکیت منافع ملک را برای خود نگه داشته و بنابراین می‌تواند بدون واهمه از بیرون‌شدن از ملک توسط متصالح، تا پایان عمر و با خیال راحت در ملک انتقال‌داده‌شده، سکونت و زندگی نماید.

آیا در صلح عمری سند منتقل می‌شود؟

یکی از سؤالات صلح عمری که بسیار مطرح می‌شود، آن است که آیا در صلح عمری سند منتقل می‌شود؟ یا اینکه مالکیت مال به طور کامل برای صلح کننده یا مصالح باقی‌مانده و تنها بعد از فوت وی، به صلح شونده یا متصالح منتقل می‌گردد؟

در پاسخ به این سؤال که آیا در صلح عمری سند منتقل می‌شود؟ باید گفت که در قرارداد صلح عمری، به‌محض انعقاد قرارداد، مالکیت عین به متصالح انتقال‌یافته و بنابراین، در صلح عمری، سند منتقل می‌شود؛ با این توضیح که اولاً مالکیت منافع، برای مصالح باقی‌مانده و تا زمان مرگ وی، این حق برقرار است؛ ثانیاً، مصالح می‌تواند با درج خیار در قرارداد صلح عمران، این امکان را برای خود فراهم ساخته تا هرزمان بخواهد تا قبل از فوت خود، قرارداد صلح را مطابق مقررات فسخ صلح عمری، فسخ نماید.

مراحل تقسیم ارث مادری یکی از مواردی است که سوالات بسیاری در مورد آن پرسیده می‌شود. انحصار وراثت و تقسیم ارث همواره یکی از مهم‌ترین مباحث حقوقی است. یکی از سؤالاتی که وکلا و کارشناسان حقوقی همیشه با آن مواجه هستند، نحوه تقسیم ارث مادری است.

مراحل تقسیم ارث مادری

این مراحل به شرح زیر است:

اخذ گواهی فوت

در مرحله اول، وراث متوفی یا وکیل ایشان باید اقدام به اخذ گواهی فوت از ثبت‌احوال نماید. اخذ گواهی فوت هم می‌تواند به‌صورت حضوری و هم به‌صورت آنلاین صورت پذیرد.

اخذ گواهی انحصار وراثت

در این مرحله، وکیل یا یکی از وراث متوفی با دردست‌داشتن مدارک هویتی سایر وراث، گواهی فوت و نیز دو شاهد به‌منظور اخذ استشهادیه به شورای حل اختلاف محل زندگی مراجعه می‌کنند.

همچنین در این مرحله ورثه اقدام به ثبت دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت می‌نمایند و ضمن محاسبه مالیات‌برارث مادر متوفی خویش، برگه مالیاتی دریافت می‌کنند. نهایتاً وراث باید در جلسه‌ای که دادگاه به‌منظور صدور گواهی انحصار وراثت برگزار می‌کند، حاضر شوند تا گواهی مزبور صادر گردد.

نحوه تقسیم ارث از مادر

پس از طی مراحل انحصار وراثت، ورثه می‌توانند اموال باقی‌مانده متوفی را میان خود تقسیم نمایند. نکته قابل‌توجه در خصوص تقسیم ارث مادر این است که انحصار وراثت مادر و تقسیم ارث باقی‌مانده از او هیچ‌گونه تفاوتی با تقسیم ارث سایر افراد ندارد.

این تصور که پس از فوت مادر، تقسیم ارث او میان فرزندان دختر و پسر به‌صورت مساوی انجام می‌پذیرد، کاملاً اشتباه است. به عبارت بهتر، چه متوفی مادر باشد و چه پدر، درهرحال پسر دوبرابر دختر ارث می‌برد.

بنابراین، چنانچه مادری فوت نماید و فرزند دختر و پسر داشته باشد، میزان سهم‌الارث او برای فرزندان دختر و پسر یکسان نخواهد بود.

شرایط تقسیم ارث مادر

مقررات قانون مدنی شرایطی را برای تقسیم ارث بیان می‌نماید. مطابق این شرایط، اگر مادری فوت نماید و ورثه او منحصر به یک یا چند فرزند باشد، مراحل تقسیم ارث به شرح زیر است:

• متوفی (مادر) تنها یک پسر یا یک دختر داشته باشد: تمام اموال به او می‌رسد.
• چنانچه متوفی (مادر) فقط چند فرزند پسر داشته باشد: اموال به‌صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد.
• اگر متوفی (مادر) فقط چند فرزند دختر داشته باشد: اموال به‌صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
• در تقسیم ارث، اگر متوفی (مادر) چند فرزند پسر 

میزان حوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند و شرایط آن، در صورت داشتن زوجه، پرداخت یک چهارم کل دارایی به زوجه بوده و سپس، مابقی آن، به ترتیب، به ورثه طبقه اول (پدر و مادر)، طبقه دوم (پدر بزرگ و مادر بزرگ و خواهران و برادران و فرزندان آنها) و طبقه سوم (عمه و عمو، خاله و دایی و فرزندان آنها) تعلق خواهد گرفت که نکات حقوقی آن، در قانون مدنی، ذکر شده است.

در قانون مدنی ایران، قواعد مربوط به ارث و وصیت، به صورت دقیق، تعیین شده است و در همین راستا، زمانی که شخصی فوت می‌کند، می‌بایست طبق قانون مذکور، اقدام به تقسیم ارث، میان وراث متوفی نمود تا از اختلافات ناشی از آن، جلوگیری شود.

یکی از فروض مربوط به نحوه تقسیم ارث متوفیان، حالتی است که مردی، فوت می‌کند؛ بی‌آنکه فرزندی داشته باشد. در این صورت، این سوال مطرح می‌شود که نحوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند و اموال مرد بدون وارث و شرایط آن، به چه صورت است؟ پاسخ به این سوال، از آن جهت اهمیت دارد که گاها، میان ورثه مرد بدون فرزند در خصوص تقسیم ارث، اختلافات جدی‌ای ایجاد می‌گردد.

ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد؟

پس از اینکه شخصی، فوت نمود، ورثه وی، می‌بایست طبق قواعد قانونی، اقدام به تقسیم ارث میان خود نمایند. در این حالت، تقسیم ترکه میان ورثه، نیازمند آن است که ورثه، با تقدیم دادخواست انحصار وراثت به شورای حل اختلاف، اقدامات لازم برای تقسیم ترکه را انجام دهند.

یکی از فروضی که در پی آن، می‌بایست اقدام به تقسیم ترکه میان ورثه کرد، حالتی است که مردی، بی‌آنکه فرزندی داشته باشد، فوت کند.

در این حالت، این سوال ممکن است مطرح شود که ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد؟ در واقع، اولین مرحله از تقسیم ارث مرد بدون فرزند، آن است که ورثه‌ای که از ترکه وی بهره مند می‌شود را مشخص نموده و سپس، نحوه تقسیم ارث میان آنها را ذکر نمود.

به طور کلی، طبق طبقات و درجات ارث، ورثه متوفی را می‌توان به دو نوع خویشاوندان سببی و خویشاوندان نسبی تقسیم بندی کرد. منظور از خویشاوندان سببی، زوج یا زوجه متوفی می‌باشد. لذا در هر حال، بر اساس ماده ۸۶۴ قانون مدنی، زمانی که مردی فوت کرده باشد، همسر دائمی وی، می‌تواند سهم الارث خود را ببرد.

منظور از خویشاوندان نسبی، افرادی هستند که به لحاظ نسب و رابطه خونی، با متوفی، دارای پیوند هستند. بر اساس ماده ۸۶۲ قانون مدنی، اشخاصی که به موجب رابطه نسبی با متوفی، ارث می‌برند، به سه طبق زیر تقسیم می‌شوند:

طبقه اول؛ شامل پدر و مادر، فرزندان و فرزندان فرزندان (نوه‌ها) می‌باشد.

طبقه دوم؛ شامل پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها، خواهران و برادران و فرزندان آنها می‌شود.

طبقه سوم؛ شامل عمه‌ها و عموها، خاله‌ها و دایی‌ها و فرزندان هر کدام از آنها خواهد شد.

نکته مهمی که در خصوص ارث بردن خویشان نسبی در طبقات و درجات ارث وجود دارد؛ آن است که در صورت وجود ورثه در هر طبقه، طبقات بعدی، محروم از ارث خواهند شد.

حتی، در هر طبقه نیز، درجات مختلفی وجود دارد که در صورت وجود درجه نزدیک‌تر به متوفی، درجات بعدی، از ارث محروم می‌گردند. به عنوان مثال، فرزندان متوفی، خویشاوندان درجه اول از طبقه اول محسوب شده و در صورت نبود آنها، ارث مرد، به نوه‌هایش خواهد رسید.

در طبقه دوم ارث نیز، دو درجه وجود دارد. درجه اول، شامل پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها و برادر و خواهر متوفی می‌شود و در صورت نبود ایشان، ارث مرد فوت شده، به درجه دوم از طبقه دوم یعنی پدر و مادر اجداد و فرزندان خواهران و برادران خواهد رسید.

طبقه سوم ارث نیز، شامل دو درجه می‌گردد که در درجه اول، عمو، عمه، خاله و دایی شده و در صورت نبود ایشان، درجه دوم از طبقه سوم یعنی فرزندان آنها، از ارث متوفی، بهره مند می‌شوند.

بر این اساس، در پاسخ به این سوال که ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد، باید گفت که در صورتی که مرد، همسر دائمی در قید حیات داشته باشد، ابتدا سهم وی از ارث پرداخت شده و سپس، سراغ طبقات و درجات ارث خویشان نسبی وی، خواهیم رفت. در صورتی که در طبقه اول ارث، متوفی دارای پدر و مادر باشد، ارث به وی تعلق خواهد گرفت و در صورت نبود وی، سهم الارث، میان سایر ورثه از طبقات بعدی، تقسیم خواهد شد.

نحوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند

نحوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند و اموال مرد بدون وارث و شرایط آن، به این صورت است که ابتدا، باید سراغ خویشاوندان سببی یعنی همسر وی رفت. در صورتی که مرد فوت شده، همسر دائمی در قید حیات داشته باشد، ابتدا سهم الارث زوجه را تعیین خواهیم کرد. در این حالت، از آن جهت که مرد بدون فرزند بوده است، سهم الارث زوجه وی، معادل یک چهارم از کل اموال می‌باشد و باقی ترکه مرد بدون فرزند، به خویشاوندان نسبی‌اش تعلق می‌گیرد.

البته اگر مردی فوت کند و فرزندی نداشته باشد و ورثه وی، منحصرا شامل زوجه باشد، نحوه تقسیم ارث، به این صورت است که یک چهارم از اموال متوفی، سهم زن از ارث شوهر خواهد بود و باقی مانده ترکه متوفی، به حاکم شرع، تعلق خواهد گرفت. البته، مرد، می‌تواند در چنین حالتی، از قبل، میزانی از اموالش را به نفع همسر، وصیت کند.

در صورتی که مرد فوت شده، در طبقه اول ارث، پدر و مادر داشته باشد، سهم الارث ایشان، به این صورت است که ترکه مرد متوفی، به سه قسمت تقسیم شده که یک سوم آن، سهم الارث مادر وی بوده و دو سوم مابقی، به پدر متوفی، تعلق خواهد گرفت. (در صورتی که متوفی، همسر نداشته باشد نیز، به همین نحو، اقدام به تقسیم ترکه میان پدر و مادر متوفی خواهیم نمود).

در صورت نبود اشخاص مزبور، نوبت به تقسیم ارث میان پدر بزرگ و مادر بزرگ و خواهران و برادران متوفی خواهد رسید و در صورت نبود اشخاص مزبور، ارث مرد بدون فرزند، میان خویشاوندان طبقه سوم وی، تقسیم خواهد شد.

نکات حقوقی ارث مرد بدون فرزند

یکی از مهم‌ترین نکات حقوقی ارث مرد بودن فرزند، آن است که پس از فوت متوفی و قبل از تقسیم ارث مرد بدون فرزند، لازم است که ابتدا، از ترکه وی، هزینه‌های مربوط به کفن و دفن وی پرداخت شده و سپس، در صورتی که متوفی، به شخصی بدهکار بوده است، از دارایی وی، بدهی‌هایش پرداخت شود که مهریه زن نیز، می‌تواند یکی از بدهی‌های وی محسوب شود.

در مرحله بعد، می‌بایست به وصیت متوفی (در صورت وجود) عمل شود که طبق قانون، وصیت متوفی، تا میزان یک سوم کل دارایی وی، نافذ بوده و ما بقی آن، می‌بایست به تایید ورثه برسد تا قبل اجرا شود.

در مرحله بعد، می‌بایست طبق قانون، ورثه متوفی، مشخص شود تا سپس، میزان سهم الارث هر کدام از آنها، بر اساس قانون، تعیین گردد. به این منظور، کافی است هر کدام از ورثه، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و با ارائه مدارک لازم از قبیل گواهی فوت و استشهادیه شهود، درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را داشته باشند که در این گواهی، ورثه متوفی و حدود سهم الارث آنها، مشخص می‌گردد.

بعد از اینکه فردی فوت میکند رابطه وی با اموالش قطع می شود و به طور قهری و غیرارادی اموال و ماترک متوفی به ورثه تعلق می گیرد و به اصطلاح به ارث می رسد. ورثه و کسانی که ارث می برند به خویشاوندانی گفته می شود که از نزدیک ترین درجه و طبقه شروع می شوند و تا دور ترین درجات خویشاوندی مثل عموها و عمه ها و دایی ها و خاله ها و فرزندان آنها و فرزندان فرزندان آنها پیش می رود.نکته مهم اینکه وجود هر درجه از خویشاوندان، خویشاوندان بعد را از ارث محروم می کند و به تعبیر و اصطلاح حقوقی حاجب است. به طور مثال در صورت وجود فرزند برای متوفی خواهرها و برادرهای وی ارث نمی برند و در صورت وجود پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ ارث نمی برند و همین طور الی آخر.در ادامه این مطلب تلاش شده است که با بیان کلیات مقررات ارث سهم هر کدام از ورثه در فروض مختلف محاسبه شود به نحوی که مخاطب با مطالعه این مطلب بتواند سهم کلیه ورثه را محاسبه نماید.مثلا سهم دختر، پسر، مادر، پدر و همسر از ارث و اموال باقی مانده از متوفی. برای اطلاع از میزان سهم ارث ورثه توصیه میشود مطلب زیر را مطالعه کرده و در صورت نیاز جهت مشاوره حضورا مراجعه نمایید.

یکی از مسائل مهم مطرح شده در مبحث احوال شخصیه، بحث ارث است که به معنی انتقال اموال متوفی، به وراث وی است.

ارث نبردن کافر از مسلمان یکی از مواردی است که در قانون بیان شده است. گاهی در مساله ارث، حالت‌های ویژه‌ای مطرح شده که موجب اختلاف میان وراث، در تقسیم ترکه می‌گردد. یکی از این حالات، زمانی است که یکی از وارث یا مورث، مسلمان بوده و دیگری، غیر مسلمان باشد.

    اول، مسلمان از غیرمسلمان ارث می‌برد.

 دوم، اگر شخصی غیرمسلمان فوت کرده و وارث وی متعدد بوده و برخی از این وراث، مسلمان و برخی دیگر، غیرمسلمان باشند، صرفاً وراث مسلمان، بر اساس طبقات و درجات ارث، ارث خواهند برد، اگرچه وراث غیرمسلمان، نزدیک‌تر به متوفی باشند.

ارث نبردن کافر از مسلمان

در مبحث قانون تقسیم ارث بین مسلمان و غیرمسلمان و توارث مسلمان و کافر، لازم است تا فرض دیگری نیز موردمطالعه قرار گیرد. این فرض که بحث ارث‌بردن غیرمسلمان از مسلمان و میزان سهم‌الارث فرد غیرمسلمان بوده، در بخش اول ماده ۸۸۱ مکرر قانون مدنی، بدین صورت، بیان گردیده است: «کافر از مسلم، ارث نمی‌برد…»

ارث نبردن کافر

ممنوعیت ارث‌بردن غیرمسلمان از مسلمان مورد اتفاق تمام فقهای شیعی و سنی بوده و همگی، بر آن، اتفاق‌نظر دارند. به‌این‌ترتیب، غیرمسلمان، اعم از اینکه از مذاهب سه‌گانه مورد پذیرش قانون اساسی، یعنی مسیحیت، یهودیت و آیین زرتشتی بوده یا سایر ادیان و مذاهب، مانند بهایی یا اصلاً فاقد دین باشد، به‌هیچ‌وجه از مسلمان ارث نمی‌برد. بنابراین اگر در میان وراث متوفی یکی از افراد کافر باشد، وی از متوفی که مسلمان بوده۸ ازث نمی‌برد. ارث متوفی میان سایر وراث که مسلمان هستند تقسیم می‌شود.

در بخش دوم ماده ۸۸۱‍ مکرر، قانون‌گذار چنین مقرر داشته که اگر یک شخص غیرمسلمان بمیرد، وارث مسلمان، می‌تواند مانع از ارث‌بردن تمام وراث غیرمسلمان شده، اگرچه از نظر طبقات و درجات ارث، دورتر به متوفی باشد.

بااین‌وجود، اصل سیزدهم قانون اساسی، باید موردتوجه قرار گیرد که مطابق این اصل: «ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی، تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند که در حدود قانون، در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه و تعلیمات دینی، بر طبق آیین خود عمل می‌کنند.»

مطابق این ماده، سه دین یهودیت، مسیحیت و آیین زرتشت، به‌موجب قانون اساسی کشور ما که قانون مرجع و مادر تمام قوانین دیگر است، به رسمیت شناخته شده و احوال شخصیه پیروان این ادیان، تابع آیین خود آنها دانسته شده است. همان‌طور که می‌دانیم، یکی از مهم‌ترین احوال شخصیه، بحث مسئله ارث است.

بنابراین، مطابق این اصل از اصول قانون اساسی، تقسیم ارث، حداقل در مورد سه دین غیر اسلام، باید مطابق آیین مذهبی خود آنها انجام گیرد چه‌بسا که طبق این آیین مذهبی، مسلمان از مورث غیرمسلمان، ارث نبرد. عقیده‌ای که مورد پذیرش فقهای اهل تسنن نیز است.

اگر فرزندی زودتر از پدر یا مادرش فوت کند، دیگر سهم الارثی از والدینش برای او متصور نیست و به عبارتی، فرزندان او نمی‌توانند از پدربزرگ و مادربزرگشان ارث ‌ببرند

تقسیم ترکه چیست؟

یکی از اصطلاحات پرکاربرد در بحث انحصار وراثت، ترکه نام دارد. «منظور از ترکه تمام دارایی و تعهداتی است که از فرد متوفی به‌جا می‌ماند. ترکه علاوه بر اموال منقول و غیرمنقول، شامل مواردی مثل بدهی‌ و تعهدات فرد متوفی نیز می‌شود.»

ترکه دارای دو جزء مثبت و منفی است که جزء مثبت آن شامل اموال و مطالبات متوفی از دیگران می‌شود. جزء منفی ترکه نیز مربوط به بدهی‌های متوفی و همچنین تعهدات و قراردادهایی است که به آن‌ها پایبند بوده و لازم است تا از محل دارایی‌های او تأمین و پرداخت شود.

هنگام تقسیم ارث بین فرزندان، هر دو جزء منفی و مثبت ترکه به فرزندان منتقل می‌شود. همان‌طور که قسمت مثبت ترکه بین فرزندان تقسیم می‌شود، بدهی‌ها و تعهدات متوفی نیز می‌تواند بین فرزندان تقسیم‌شده و هرکدام پرداخت بخشی از آن را به عهده بگیرند.

درواقع طبق قانون مدنی تا زمانی که حقوق و دیونی که به ترکه متوفی تعلق‌گرفته ادا نشوند، وراث نمی‌توانند برای جزء مثبت ترکه ادعای مالکیت داشته باشند. تقسیم ترکه می‌تواند به شکل توافقی، از سهم الارث دختر و پسر و با رضایت وراث انجام گیرد.

تقسیم ترکه چطور انجام میشود؟

اگر وراث به توافق نرسند، می‌توانند با ارائه گواهی انحصار وراثت و ثبت دادخواست تقسیم ترکه، از شورای حل اختلاف حکم تقسیم ترکه را دریافت کنند. ثبت دادخواست ازطریق وکیل و مراجعه به موسسه حقوقی امکان پذیر است. تقسیم ترکه به یکی از چهار شکل زیر می‌تواند صورت گیرد:

تقسیم به فراز

اگر ترکه قابل‌تقسیم به اجزاء برابر باشد، به هر یک از وارثین بر اساس سهمی که در شرع مقدس مشخص‌شده‌ است مال تعلق می‌گیرد.

پاگر مال ترکه قابل‌تقسیم به اجزاء برابر نباشد و شامل انواع مختلفی شود، آن‌وقت کارشناس ابتدا میزان سهم شرعی هر یک از وارثین را مشخص کرده و سپس اموال را با توجه به ارزش آن‌ها بین وراث تقسیم می‌کند. در تقسیم به تعدیل، تقسیم با قرعه انجام می‌شود اما اگر وارثین قرعه را قبول نداشته باشند، آن‌وقت از تقسیم به رد استفاده می‌شود.

تقسیم به رد

در تقسیم به رد هر یک از وراث که سهم بیشتری از ترکه برده است، توسط دادگاه ملزم می‌شود تا بهای سهم اضافی خود را به سایر وراث بپردازد تا درنهایت هر یک از وارثین به‌اندازه سهم شرعی خود از ترکه بهره‌مند شوند. اگر وراث روی این روش هم توافق نکنند، آن‌وقت از روش آخر یعنی فروش مزایده‌ای استفاده می‌شود.

فروش مزایده‌ای و تقسیم ثمن

وقتی‌که وراث روی هیچ‌کدام از روش‌های بالا به توافق نرسند، آن‌وقت دادگاه ترکه مشاعی را از طریق مزایده به فروش می‌رساند و سپس پول حاصل از آن را به صندوق دادگستری انتقال می‌دهد. درنهایت هر یک از وراث می‌توانند به‌اندازه سهم ارث قانونی خود از صندوق دادگستری وجه نقد دریافت کنند.

قانون سهم الارث چیست؟

در قانون سهم الارث علاوه بر بستگان سببی مثل زن و شوهر، بستگان نسبی مثل والدین و فرزندان نیز جزو وراث متوفی به‌حساب می‌آیند. قانون سهم الارث اینگونه بیان میکند که:

«برای تقسیم ترکه بین وراث ابتدا باید دیون و بدهی‌های متوفی از محل دارایی‌های به‌جامانده از او پرداخت‌شده و همچنین اگر وصیتی از او موجود است، به آن عمل شود. بعدازاین مرحله است که وراث می‌توانند مطابق با قانون سهم الارث و با توجه به رابطه‌ای که با متوفی داشتند، از اموال او ارث ببرند.»

بعد از بستگان سببی یعنی همسر متوفی، نوبت به بستگان نسبی می‌رسد که در طبقه به ترتیب اولویت تقسیم‌شده‌اند. سهم الارث دختر و پسر مربوط به طبقه اول می‌شود که شامل پدر، مادر، فرزندان و نوه‌های متوفی می‌شود. در این طبقه اولویت با والدین و فرزندان است و سپس نوبت به نوه‌ها می‌رسد؛ یعنی اگر والدین و فرزندان متوفی واجد شرایط دریافت ارث باشند،‌ هیچ ارثی به نوه‌ها نخواهد رسید.

در حال حاضر قانون تقسیم ارث بین فرزندان به این شکل است که تک‌فرزند (چه پسر باشد چه دختر)، کلیه ترکه به او ارث می‌رسد. اگرچند فرزند پسر و یا چند فرزند دختر وجود داشته باشند، سهم الارث دختر و پسر به‌صورت سهم‌های مساوی از ترکه تقسیم‌بندی می‌شود؛ اما اگر فرزندان متوفی هم دختر و هم پسر باشند، آن‌وقت میزان سهم پسران از ترکه دو برابر میزان سهم دختران خواهد بود. به زبان ساده، مطابق قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران سهم ارث برادر از ترکه والدین دو برابر خواهرانش است.

نحوه تقسیم ارث بین فرزندان (سهم الارث دختر و پسر از اموال پدر و مادر)

شاید شما هم شنیده باشید که درصورتی‌که ارث متعلق به مادر باشد، فرزندان دختر و پسر به شکل مساوی از آن سهم می‌برند و تساوی ارث بین فرزندان برقرار می‌شود؛ اما این نظریه اشتباهی است چراکه مطابق قانون، فرقی ندارند که ترکه از پدر یا مادر رسیده باشد؛ درهرصورت سهم فرزندان پسر دو برابر سهم فرزندان دختر متوفی خواهد بود.

در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تساوی ارث تنها زمان رخ می‌دهد که همه فرزندان از یک جنس باشند؛ یعنی اگر همه فرزندان دختر و یا همه فرزندان پسر باشند، سهم الارث دختر و پسر از ترکه مادر یا پدر فوت‌شده‌شان مساوی خواهد بود؛ اما اگر فرزندآن‌هم دختر و هم پسر باشند، سهم ارث پسران دو برابر دختران خواهد بود و فرقی ندارد که ارث از جانب مادر یا پدر به آن‌ها رسیده باشد.

*اگر قرار باشد سهم الارث دختر و پسر مطابق با قانون مدنی انحصار وراثت بین آن‌ها تقسیم شود، همان‌طور که در این مقاله گفتیم امکان برقراری تساوی ارث بین خواهران و برادران وجود ندارد. چراکه اگر دختر برادری داشته باشد، سهم برادر دو برابر سهم او از ارث خواهد بود. بااین‌حال اما والدین می‌توانند با مشاوره حقوقی رایگان و تنظیم وصیت نامه، سهم دختر و پسر از ارث را مشخص کرده و کاری کنند تا ارثیه پسر و دختر به شکل مساوی بین آن‌ها تقسیم شود.

همچنین در یک حالت خاص نیز ممکن است که دختران و پسران سهم یکسانی از ترکه ببرند. آن‌هم این است که:

«اگر طبقه اول وراث متوفی که شامل والدین، فرزند، همسر و نوه می‌شوند وجود نداشته باشد، آن‌وقت ارث او به طبق دوم یعنی اجداد و خواهر و برادر و فرزندان آن‌ها می‌رسد. حال اگر متوفی خواهر و برادرانی داشته باشد که فقط از طرف مادری یکی هستند (خواهر و برداران امی)، آن‌وقت قانون سهم برابری برای دختران و پسران در نظر می‌گیرد که برخلاف قاعده کلی است.»

قانون سهم الارث در سال جدید

در حال حاضر و تا زمان انتشار این مطلب، قوانین مربوط به انحصار وراثت و تقسیم ارث بین فرزندان تغییری نسبت به سال‌های قبل نکرده است؛ بنابراین همچنان موارد ذکرشده در این مطلب برای سهم الارث دختر و پسر در سال جدید نیز صادق هستند و سهم پسران از ترکه والدین دو برابر سهم دختران است.